Opis zabytku

Nowy Ratusz w Olsztynie

Rada Miasta zasiadała od średniowiecza w Starym Ratuszu. W 1911 r. podjęto decyzję o wzniesieniu nowego gmachu dla magistratu, miast kolejnej rozbudowy dotychczasowego ratusza. Na miejsce lokalizacji tej inwestycji wybrano teren zamkniętego cmentarza Św. Krzyża, w samym centrum Górnego Przedmieścia, który wskutek tego musiał zostać zlikwidowany. Kto miał pieniądze mógł przenieść swoich zmarłych bliskich na cmentarz Św. Jakuba. Ratusz został zaprojektowany przez architekta miejski Maxa Boldta, jednak pracami kierował już jego następca na tym stanowisku Paul Christian Zeroch, gdyż Boldt w 1911 r. został służbowo oddelegowany do Cottbus. Prace budowlane wykonała firma Alberta Dylewskiego z Olsztyna, sprawdzona wcześniej przy budowie monumentalnego gmachu rejencji. Kamień węgielny wmurowali 31 października 1912 r., olsztyński nadburmistrz Georg Zülch i wspomniany Albert Dylewski. Urzędnicy zaczęli się wprowadzać do gmachu w lutym 1915 r. ale prace wykończeniowe nadal trwały. Najdłużej trwało ukończenie wieży. Oczodoły zegarowe na wieży początkowo zamaskowano tarczami zegarowymi, mechanizm zegarowy zamontowano dopiero w 1923 r. Ratusz przez cały czas pełni funkcję siedziby Rady Miasta, przed wojną urzędowało w nim trzech niemieckich nadburmistrzów: Georg Zülch, Otto Gilka i Fritz Schiedat, pierwszym urzędującym polskim prezydentem był Bronisław Latosiński. Ratusz stał się słynny w 2007 r., po ujawnieniu seksafery związanej z molestowaniem seksualnym podwładnych przez urzędującego prezydenta Olsztyna Czesława Jerzego Małkowskiego.

Ratusz składa się z trzech trzypiętrowych skrzydeł, wieży ratuszowej i niskiej, halowej przybudówki dostawionej od zachodu w latach 20-tych XX w. Szczyty skrzydeł wieńczą szczyty o wolutowych spływach ze ślimacznicami. Ratusz jest budowlą ceglaną, tynkowaną, wzniesioną na kamiennym cokole. Wejście główne zlokalizowane jest w wieży, wyrastającej ze skrzydła południowego. Do wnętrza prowadzi półkolisty, zdobiony portal, w zworniku portalu kartusz z piaskowca z herbem Olsztyna obowiązującym w momencie wznoszenia nowego olsztyńskiego ratusza. Kompozycję portalu uzupełniają kasetony z rozetami i kamienne wodotryski w formie męskich brodatych głów ze zlewami. Nad portalem taras z balustradą, należący do jednej z sal posiedzeń. Kwadratowa 60-metrowa wieża ze ściętymi narożnikami, zwieńczona jest węższą nadbudówką otoczoną tarasem z balustradą oraz hełmem w kształcie podwójnej latarni. Na szczycie zatknięta chorągiewka z datą 1915. Na placu przed wejściem głównym rzeźba „Macierzyństwo” z 1978 r., autorstwa Kazimierza Zielińskiego, do niedawna sąsiadowała z wodotryskami, niestety zlikwidowanymi. Najdłuższe skrzydło środkowe ratusza od wschodu ozdobione jest dwoma dwukondygnacyjnymi wykuszami z reliefami przedstawiającymi cztery żywioły: ogień, wodę, ziemię i powietrze. Ogień symbolizują garnek z ogniem, kobieta z pochodnią i Słońce z rysami ludzkiej twarzy. Wodę obrazują, żaglowiec płynący po falach, kobieta wylewająca wodę z naczynia i kompozycja meduzy i ryb. Żywioł ziemi symbolizują Drzewo osypane owocami, kobieta zbierająca owoce i snop zboża. Wreszcie powietrze to wiatrak, kobieta z ptakiem w dłoni i statek powietrzny. Przestrzenie pomiędzy oknami sali Rady Miasta wypełnione są posągami cnót obywatelskich, jakimi ma się charakteryzować Rada Miejska: Sprawiedliwości, Mądrości, Piękna, Siły i Pilności. Narożnik południowo-wschodni ozdabia tzw. rosyjski wykusz. Pierwotne płaskorzeźby autorstwa Maxa Krausego, mówiące o zwycięstwie Niemców nad Rosjanami w czasie I wojnie światowej zostały skute i zastąpione miedzianymi ekranami autorstwa Bolesława Wolskiego o motywach florystycznych, ze stylizowanymi smokami. Płaszczyzną zajmowaną przez głowę marszałka Hindenburga zajmuje obecnie herb Olsztyna z lat 1973-82. W środkowej części skrzydła, w przyziemiu zachowany portal wejściowy do mieszkania nadburmistrza. Półkolisty portal flankują postacie surowego mężczyzny z księgą w ręku i kobiety z trzymanymi w rękach koszem i portmonetką. W kartuszu portalu dziecko bawiące się z kogutem. W skrzydle północnym, tam gdzie mieścił się posterunek policji, dekorację wejścia stanowi wykuta w zworniku portalu męska brodata głowa a w cokole lwi łeb.We wnętrzu zachowało się nieco przedwojennych dekoracji jak głowa greckiego żołnierza czy ozdobne kolumny. Na parterze w niszy holu kompozycja Bolesława Wolskiego, przedstawiająca olsztyńskie zabytki, zastępująca przedwojenną kompozycję poświęconą poległym mieszkańcom Olsztyna podczas I wojny światowej.

- od 1969 r. olsztyńskie kuranty wygrywają hymn Olsztyna „O Warmio moja miła”, skomponowany przez Feliksa Nowowiejskiego do słów Marii Paruszewskiej. Ich zamontowanie upamiętnia tablica wmurowana na klatce schodowej głównego wejścia do ratusza. Przedwojenne kuranty brzmiące w latach 1930-43 zostały przekazane do przetopienia na cele wojskowe.

- wieża ratuszowa była miejscem wybryków, zamieszanego w wykorzystywanie seksualne prezydenta Olsztyna Czesława Jerzego Małkowskiego i od tego momentu niestety jest niedostępna dla zwiedzających

- Paul Emil Gabel z Elbląga malując w 1916 r. Nowy Ratusz zamaskował na swojej rycinie otwory zegarowe tarczami, które nie odpowiadają obecnym w rzeczywistości

- tarcze zegarowe ozdobione są w narożnikach 12 znakami zodiaku

- bezpłatny parking dla autokarów 250 m, przy ul. Nowowiejskiego

- wnętrza ratusza można zwiedzać w czasie pracy Urzędu Miasta.

- bezpłatne wc w budynku ratusza

- czas zwiedzania ok. 45 minut

Wyświetl większą mapę