Opis zabytku

Sanktuarium Matki Bożej Królowej Pokoju w Stoczku Klasztornym

Powstanie sanktuarium w Stoczku pośrednio związane jest z legendą o znalezieniu w starym dębie cudownej figurki Matki Bożej. W tym miejscu wybudowano kaplicę. Wybudowanie sanktuarium ma bezpośredni związek z toczonymi na tych terenach na początku XVII wieku wojnami ze Szwedami. Biskup Mikołaj Szyszkowski złożył uroczysty ślub, iż po nastaniu pokoju zbuduje kościół ku czci Matki Bożej. W Sztumskiej Wsi zawarto w 1635 roku rozejm, na mocy którego Szwedzi opuścili okupowane tereny bez walki. Biskup postanowił wypełnić złożony ślub. Na miejsce budowy świątyni będącej dziękczynnym wotum, wybrano Stoczek.Sam kościół został wybudowany w latach 1639-1641. Opiekowali się nim sprowadzeni z Barczewa ojcowie bernardyni. Zamieszkali w znajdującym się obok kościoła drewnianym klasztorze. W roku 1666 z inicjatywy biskupa Jana Wydżgi wybudowano klasztor murowany. Wzrastający ruch pielgrzymkowy wymusił rozbudowę sanktuarium.W latach 1708-1711 wokół kościoła wybudowano krużganki z narożnymi kaplicami. Następnie do świątyni dodano prezbiterium, a w latach 1716-1717 – powiększono klasztor. W miejscu, w którym prezbiterium łączy się ze wschodnią częścią krużganków, wybudowano wieżę i umieszczono w niej dzwony.W roku 1772 Stoczek w wyniku I rozbioru Polski został włączony do państwa pruskiego. Po śmierci ostatniego zakonnika w roku 1826 sanktuarium zostało przejęte przez władze pruskie i zamknięte. Część budynków klasztornych w roku 1830 przeznaczono na szkołę elementarną. Dzięki staraniom biskupa Józefa Hohenzollerna zwrócono sanktuarium Kościołowi w roku 1841. Administrowali nim księża diecezjalni. Utworzono tam dom rekolekcyjny. W 1909 roku ksiądz Andrzej Boenigk powiększył klasztor nadbudowując kolejne piętro oraz dostawił do kościoła kruchtę.Ojcowie bernardyni powrócili do Stoczka 18 października 1920 roku. Zostali usunięci przez władze hitlerowskie. Po II wojnie światowej kościół był pod opieką proboszcza z Kiwit, zaś sam klasztor, najprawdopodobniej z końcem roku 1952, został zajęty przez państwo. Od 12 października 1953 roku do 6 października 1954 roku był tam więziony Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński.Władze państwowe zwróciły sanktuarium diecezji 19 grudnia 1956 roku, a 13 marca 1957 roku biskup Tomasz Wilczyński powierzył je księżom marianom. 4 marca 1981 roku biskup Józef Glemp utworzył przy sanktuarium samodzielną parafię, zaś 19 maja 1987 roku dekretem papieża Jana Pawła II nadano kościołowi w Stoczku tytuł bazyliki mniejszej.

Kościół został wybudowany w stylu barokowym na planie rotundy o średnicy 15 metrów. Zwieńczona jest ona kopułą zakończoną cylindryczną latarnią. W wyniku rozbudowy świątyni rotunda stanowi obecnie nawę poprzedzoną od zachodu kruchtą. Nad głównym wejściem do kościoła cytat z pism świętego Bernarda z Clairvaux, a nad bocznymi, zamurowanymi - napis informujący o okolicznościach budowy świątyni. Kruchta przyozdobiona jest płaskorzeźbą z piaskowca, a na niej scena Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny autorstwa Lamberta Piedboeufa z Akwizgranu.Świątynia otoczona jest obejściem krużgankowym z czterema narożnymi kaplicami. Malowidła ścienne na sklepieniach krużganków i w kaplicach narożnych przedstawiające sceny ze Starego Testamentu wykonał w 1736 roku Maciej Meyer. Twórcą stiukowych płaskorzeźb stacji Drogi Krzyżowej jest Krzysztof Perwanger. Jego autorstwa są również znajdujące się w kościele, pochodzące z 1744 roku, figury świętego Franciszka z Asyżu (nisza lewostronna) oraz świętego Piotra z Alkantary (nisza prawostronna).Ołtarz główny (początek XVIII wieku) wykonał Krzysztof Peuckner. Umieszczono w nim obraz Najświętszej Maryi Panny Matki Pokoju (kopia malowidła „Salus Populi Romani” znajdującego się w rzymskiej bazylice Matki Boskiej Większej). Uroczystej koronacji obrazu dokonał 19 czerwca 1983 na Jasnej Górze papież Jan Paweł II. Zawieszony na srebrnej sukience bursztynowy różaniec to wotum Stefana Kardynała Wyszyńskiego. W bocznym lewym ołtarzu znajduje się obraz świętej Anny, udekorowany srebrną szatą i koronami. Na uwagę zasługuje pochodząca z początku XVIII wieku kuta żelazna ambona wykonana przez kowala Hermana Katenbringka z Dobrego Miasta oraz epitafium Stefana Kardynała Wyszyńskiego. W zakrystii zachowała się XVII-wieczna komoda udekorowana obrazami franciszkańskich świętych, lawetarz oraz monstrancje. W kryptach pochowany jest m. in. Stanisław Potocki (kasztelan kijowski), brat biskupa Teodora Potockiego.

Latem przy sianokosach pracowały dwie dziewczynki. W pniu nadpróchniałego, starego dębu niedaleko Stoczka znalazły figurkę Matki Bożej w kolorze kości słoniowej i zaniosły ją do wsi. Mieszkańcy postanowili ją zatrzymać i wybudować dla niej kaplicę. Ukryta we wsi figurka wróciła jednak pod dąb. Tym razem zabrany posążek miejscowy ksiądz umieścił w kościele w Kiwitach. Sytuacja z cudownym powrotem figurki powtórzyła się. Umieszczono ją więc przy dębie w wybudowanej, zamykanej kapliczce. Miejsce stawało się celem pielgrzymek. Bracia Poydowie, karciarze ze Stoczka ukradli figurkę, aby po rozbiciu przerobić ją na kości do gry. To świętokradztwo zostało surowo ukarane – wszyscy trzej zginęli haniebną śmiercią.Mimo zniszczenia figurki wierni wciąż pielgrzymowali do tego miejsca, które zaczęło słynąć z cudów. Obecnie w miejscu prawdopodobnego znalezienia posążka znajduje się kościół.

W 1938 roku władze hitlerowskie więziły w Stoczku biskupów austriackich. Ponownie klasztor przekształcono na więzienie przetrzymując w nim w latach 1953-54 w odosobnieniu Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Jest udostępniona do zwiedzania cela więzienna, w której przebywał. Można w niej obejrzeć pamiątki z tamtego okresu. Właśnie tam ułożył „Akt osobistego oddania się Matce Najświętszej” i, przed małym obrazem Świętej Rodziny, 8 grudnia 1953 roku oddał się Jej w macierzyńską niewolę.W północnej części zespołu klasztornego za sanktuarium znajduje się ogród przyklasztorny. Zajmuje powierzchnię około 1,60 ha i otoczony jest z trzech stron murem z cegły i kamienia. Było to miejsce spacerów Stefana Kardynała Wyszyńskiego podczas jego uwięzienia w Stoczku.

- dojazd – z Lidzbarka Warmińskiego w kierunku Wozławek (ok. 10 km)

- przed przyjazdem dobrze jest zapowiedzieć się telefonicznie – nr tel./fax: 89-766-09-11, tel. kom. 503086743, 508098012, e-mail: micstocz@kki.net.pl

- można zamówić nocleg (baza noclegowa dla 60 osób) i posiłek

- w sanktuarium znajduje się sklepik z pamiątkami

- zwiedzanie – cały rok

- czas zwiedzania – około 2 godzin

Wyświetl większą mapę