Oddział Warmińsko-Mazurski PTTK
Opis zabytku
Gotycki zamek krzyżacki w Nidzicy
Gotycki, ceglany zamek krzyżacki wybudowany na planie prostokąta na wysokim wzgórzu kemowym. Brama wjazdowa oflankowana dwiema wysokimi kwadratowymi wieżami nakrytymi dachem namiotowym. Wewnątrz rozległy dziedziniec z krużgankami.
Historia
Zamek w Nidzicy zaczęto budować około 1370 roku w miejscu dawnej krzyżackiej strażnicy i zakończono z początkiem wieku XV. Całość otoczono fosą. Założenie wskazuje, że miał to być zamek prokuratorski.8 lipca 1410 roku wojska Władysława Jagiełły idące w kierunku Grunwaldu zajęły zamek bez walki. Po wojnie już we wrześniu tego samego roku zamek został zwrócony Krzyżakom. Cztery lata później (25 lipca 1414 roku) podczas tzw. „wojny głodowej” wojska koronne rozpoczęły obleganie zamku. Załoga warowni po 12 dniach skapitulowała. Zamek z rąk polskich odzyskał już we wrześniu komtur Ostródy Jan von Bichau. Ponownie podczas wojny trzynastoletniej zamek był zdobywany przez Polaków i odzyskiwany przez wojska zakonne.Rozbudowy założenia zamkowego dokonano po roku 1517 dostawiając od wschodu przedzamcze z cylindryczną narożną basztą. Zamek wraz z miastem oparł się w 1656 roku najazdowi Tatarów, lecz został strawiony przez pożar, który wybuchł w nim 30 marca 1664 roku. Ucierpiał również znacznie podczas wojen ze Szwedami i kampanii Napoleona.W latach 1828-1830 umieszczony w nim sąd i więzienie. Wystarał się o to nidzicki radca prawny Ferdynand Tymoteusz Gregorovius, pragnąc w ten sposób ocalić zamek od całkowitego zniszczenia.Wkroczenie do Nidzicy wojsk radzieckich w styczniu 1945 roku zakończyło się zniszczeniem zamku. W latach 1961-1965 odbudowano go.
Opis architektoniczny
Zamek został założony na wzgórzu kemowym na planie prostokąta (wymiary 44 m x 62 m). Zbudowany z cegły, a w dolnych partiach z polnego kamienia. Brama wjazdowa (16,3 m długosci i 3,1 m wysokości) znajduje się w budynku wschodnim i poprzedzona jest przedzamczem. W narożnikach dwie potężne, kwadratowe, pięciokondygnacyjne wieże nakryte dachem namiotowym. Pełniły funkcje mieszkalne i obserwacyjno-obronne.Dom główny (budynek mieszkalno-reprezentacyjny) umiejscowiony po stronie zachodniej. Posiada trzy kondygnacje i jest podpiwniczony, nakryty dachem dwuspadowym. Jego ściany boczna zakończone sterczynowymi szczytami. Na piętrze znajdują się: kaplica (z apsydą), refektarz i komnata prokuratora. Były pokryte XV-wiecznymi polichromiami. Zachowane częściowo w kaplicy i refektarzu – „Pokłon Trzech Króli”, „Męczeństwo Dziesięciu Tysięcy”, „Weraikon”.Skrzydła północne i południowe są dwukondygnacyjne, nakryte dachem pulpitowym. Pełniły funkcje mieszkalno-gospodarcze. W części południowej ekspozycja muzealna. Dziedziniec obwiedziony gankiem, pierwotnie drewnianym, obecnie betonowym.
Legenda
W roku 1656 Tatarzy powracający z bitwy pod Prostkami oblegli miasto i rozbili obóz pod murami. Mieszczanin, niejaki Jan Nowak, przebywał akurat na zamkowym dziedzińcu. Widząc Tatarów ucztujących wraz ze swym wodzem przy wielkim głazie, nie myśląc wiele, ustawił armatę i podpalił lont. Kula armatnia zabiła wszystkich uczestników tej pechowej biesiady. Zaalarmowane wielki poruszeniem w obozie tatarskim, władze miasta nakazały odnalezienie sprawcy. Ten zaś ukrył się w stercie łajna.Gdy Tatarzy po stracie wodza odstąpili od ataku na miasto, żona Nowaka wreszcie wskazała miejsce ukrycia się męża. Ku jego wielkiemu zaskoczeniu przyjęto go jako bohatera. Na pamiątkę tego wydarzenia olbrzymi głaz nazwano Tatarskim Kamieniem, zaś leżącą nieopodal wieś - Tatary.
Ciekawostki
W nidzickim zamku w 1389 roku odbyło się spotkanie przedstawicieli Zakonu Krzyżackiego, Polski i Litwy. Próbowano zapobiec wielkiej wojnie, do której doszło w latach 1409-1411. Na południowym zboczu zamkowego wzgórza znajduje się pomnik wystawiony ku czci Ferdynanda Tymoteusza Gregoroviusa. Jego prochy są umieszczone za tablicą umieszczoną w przejściu bramnym do zamku.
Informacje praktyczne
- Biuro Turystyczne - tel.: (89) 625-57-59,
- muzeum – czynne w godz. 9.00 – 18.00, wstęp płatny – bilet normalny – 6 zł, ulgowy – 5 zł,
- czas zwiedzania z przewodnikiem – ok. 40 minut,
- wstęp na przedzamcze i dziedziniec wolny,
- w zamku znajduje się hotel i restauracja,
- możliwość przebrania się i odbycia zwiedzania w stroju z epoki średniowiecza.
W zamku mieszczą się m. in.: Muzeum Ziemi Nidzickiej, Nidzicki Ośrodek Kultury, Bractwo Rycerskie Komturii Nidzickiej
Wyświetl większą mapę