Opis zabytku

Brama Targowa w Elblągu

Budowę ceglano-kamiennych obwarowań Elbląga rozpoczęto w latach 80-tych XIII w., przerwaną wielkim pożarem, który wybuchł zimą 1287/88. Jedną z dziewięciu elbląskich bram, Bramę Targową ukończono w 1319 r. Brama broniła dostępu do miasta od strony przedmieścia stoczniowego – Łasztowni oraz otwierała od północy reprezentacyjna ulicę miasta Stary Rynek. Mur od północy gruntownie wzmocniono w latach 1410-37, wtedy też podwyższono Bramę do obecnej wysokości 26 metrów i siedmiu kondygnacji. Najważniejsze wydarzenie związane z Bramą Targową miało miejsce w czasie ostatniej wojny z Zakonem Krzyżackim. 8 marca 1521 r. odziały krzyżackie podeszły od strony Tolkmicka. W nocy zajęto cegielnię i kościół Bożego Ciała na przedmieściu północnym. Około 7 rano wysłani na zwiad ptasznik i dziewka przynieśli wiadomość o otwartych bramach miasta. Godzinę później 300 zaciężnych przypuściło szturm na zewnętrzną wartownię przy moście Św. Jerzego. Alarm w mieście podniósł przechodzący obok Bramy Targowej gwoździarz. Most zwodzony przy próbie podniesienia załamał się i runął do fosy. Nie zdążono zamknąć Bramy Targowej. Napastnicy wdarli się na parter i poprzez szpary ostrzeliwali Stary Rynek. Z wyższych kondygnacji posypały się na nich cegły i popiół z rozebranego naprędce pieca. Atakujący wycofali się na most kamienny. Wtedy jeden z czeladników piekarskich przeciął łopatą linę kraty bramnej, która spadając przycisnęła dowódcę krzyżackiego Schwalbacha. Atakujących stłoczonych na moście ostrzelano i obrzucono z ganków kamieniami. Krzyżacy rozpoczęli odwrót dopiero po ostrzale armatnim. Dowódca zaciężnych Moryc Knebel został strącony z konia, wskutek odniesionej rany nogi zmarł wkrótce w Królewcu. Po trzech godzinach i stracie 15 zabitych i 40 rannych krzyżacy odstąpili od miasta, paląc jedynie przedmieścia z młynami. Elblążanie stracili 16 ludzi, którym nazajutrz wyprawiono uroczysty pogrzeb. Rodzinę zdrajcy Michała Borcherta, który podprowadził krzyżackie oddziały pod miasto wygnano z miasta razem z żoną ptasznika. Łopatę piekarczyka zawieszono na Bramie Targowej a dzień obrony miasta 8 marca rokrocznie obchodzono do 1772 r. jako święto. W 1755 r. Bramę Targową nakryto barokowym hełmem, który umożliwił zorganizowanie zewnętrznego tarasu widokowego. Po uruchomieniu w 1895 r. tramwajów wkrótce jedną z linii poprowadzono pod bramą. Brama bardzo mocno ucierpiała podczas wkroczenia czerwonoarmistów w styczniu 1945 r. Remont powojenny ograniczono do przywrócenia spadzistego dachu, takiego jaki miała brama w czasach gotyckich. W 2000 r. zamontowano ponownie na Bramie Targowej zegar, ufundowany przez nadburmistrza Hamburga Ortwina Rundego, z pochodzenia elblążanina. Gruntownego remontu Brama Targowa doczekała się w 2006 r. odnowiono elewacje a wnętrza przystosowano na potrzeby turystyczne. Ponownie ułożono fragment torowiska symbolizujący kursowanie elbląskich tramwajów pod zabytkiem.

Brama postawiona na planie prostokąta, jej wysokość to 26 metrów. Postawiona w stylu gotyckim z zastosowaniem wątku wendyjskiego w układzie cegieł wozówka – wozówka – główka. Od północy ostrołukowy przejazd, usytuowany w ostrołukowej niszy. Nad przejazdem wymalowany herb Elbląga. W portalu przejazdu zachowane dwa granitowe bloki z wyrzeźbionym odciskiem łopaty piekarskiej. Od południa nisza sięga czwartej kondygnacji zawierając trzy pary okien dolnych kondygnacji, i rozetowe okno ponad nimi. W przyziemiu ostrołukowy portal. Od wschodniej strony przy bramie od 2006 r. stoi pomnik piekarczyka, który uratował miasto przed Krzyżakami w 1521 r. Pomiędzy oknami najwyższej kondygnacji bramy czarna tarcza zegarowa ze złoconym cyferblatem. Wieżę nakrywa dach czterospadowy z wydłużoną kalenicą, jej naroża wieńczą dwie sterczyny z kulami na szczytach i tarczami herbowymi. Na każdej połaci dachu jedna mała lukarna.

- z okien najwyższej kondygnacji bramy widać wieżę kościoła Św. Bartłomieja w Pasłęku

- Brama Targowa reprezentuje Elbląg na monecie 2-złotowej z serii NBP „Historyczne miasta w Polsce”.

- brama czynna codziennie w godzinach 10-18

- zwiedzanie bramy jest bezpłatne

- w bramie znajduje się punkt Informacji Turystycznej

- parking dla autokarów 400 m przy hotelu PTTK

- czas zwiedzania ok. 20 min.

Wyświetl większą mapę